Fictie: een niet op werkelijkheid berustende voorstelling of beschouwing

Een dringende vraag van een lezer die zeer gesteld is op literair historische romans. Romans dus waarin iemand de hoofdrol speelt die wat betekend heeft in onze geschiedenis, iemand met een echt bestaande achtergrond. Deze lezer vraagt zich af of er geen geschiedvervalsing plaatsvindt wanneer je deze persoon zaken laat beleven die wellicht nooit hebben plaatsgevonden. Dit is wel een puntje vind ik zelf en heb daar al vaak mijn hoofd over gebroken. Toch heb je te maken met fictie, maar hoe ver kun je hier in gaan? Ik kan uiteraard niet voor een ander spreken, maar zoals ik mijn romans opzet, lig ik niet wakker van 'geschiedvervalsing'. Hoe dat komt?

Van Sara Naerebout is geen portret gevonden, ook niet hoe zij leefde. Het archief gaf aan wanneer ze werd geboren en waar, hoeveel kinderen ze baarde en wanneer ze stierf. Van haar echtgenoot Frans Naerebout was des te meer te vinden. Zijn tijdlijn diende in mijn nog te publiceren roman 'De Wolkenkijker' ook als haar tijdlijn. Wanneer hij op zee was, moest ik beschrijven hoe zij leefde, hoe zij was als echtgenote, als moeder, waarvan ze leefde etc..

Ik zal eerst uitleggen hoe ik te werk ga tijdens de voorbereidingen tot het schrijven van de roman. Ik zoek eerst naar een geschikte hoofdpersoon. Veelal zoek ik mijn onderwerp in vrouwen die iets betekend hebben, sterke vrouwen vaak. Over haar leven probeer ik zoveel mogelijk te weten te komen. Wat ik uitzoek over dat leven, kan namelijk iedereen uitzoeken. Dat zijn de feiten, de geschiedenis, de jaartallen uit bronnen die ze na overlijden heeft achtergelaten. Na historisch onderzoek maak ik ook een tijdbalk en zet alle weetjes op volgorde van datum in die tijdbalk. Dan zoek ik verder wat er in die jaren om haar heen gebeurde, oorlogen, politiek, VOC tijd, regenten, stadhouders, arm, rijk, ambacht tot extreem warme winters en zomers, kortom hoe zag Nederland er in die jaren uit. Mijn ervaring is dat er gelukkig altijd onnoemelijk veel losse eindjes zitten in de geschiedenis van iemand die wij helaas alleen kunnen natrekken via de archieven of dat wat er al over hen geschreven is. Soms lukt dat ook via een omweg. Is de echtgenoot bekend en is er veel over zijn leven geschreven, waar zij uiteindelijk deel van uit gemaakt heeft, dan kan dat nog zeer interessante gegevens opleveren. De geschiedenis moet dan naadloos sluiten. Wanneer iemand zeeloods is en een bepaald jaar op zee is, kan zijn echtgenote niet zwanger worden. Is dit wel het geval dan is er vermoedelijk toch iets loos.

 

Voor de nog te publiceren roman 'Het Limoenwijf' had ik alleen deze afbeeldingen die overigens een fraai beeld geven van wat er in 1748 op de Amsterdamse grachten en op de Dam gebeurde tijdens het Pachtersoproer. Geen portretje van haar of het moet de afbeelding links onder zijn waar ze opgehangen naast het raam van de Waag bengelt. Voor de roman had ik veel geschreven historische materiaal, alle personen die er in de roman voorkomen hebben echt bestaan, maar zijn fictioneel voor haar leven.

 

Als schrijver ben ik helemaal verrukt van al die losse eindjes. Helemaal aan het eind van mijn historische onderzoek blijf ik zelfs zoeken of er misschien niet toch iemand is die er een oplossing voor heeft gevonden. Grote vreugde wanneer dat niet zo is, want dan mag ik op die punten het leven van mijn hoofdpersoon zo invullen dat het past bij het verhaal dat wel van haar bekend is.

 

Van de schilder J.B. Jongkind was tamelijk veel bekend, toch kende zijn leven vrij veel losse eindjes evenals dat van zijn vriendin Madame Joséphine Fesser. Van dit paar wel portretjes en heel veel schilderijen, zowel van haar als van hem. Toch was er iets in beider leven dat grote vraagtekens opwierp. Daar baseerde ik de roman 'Maannachten' op die dit najaar verschijnt bij

Zomer & Keuning. 

Toegegeven dat begrip is rekbaar, maar valt mijn in ziens niet onder geschiedvervalsing. Ik probeer mijn lezers mee te geven dat het wellicht zo gegaan zou kunnen zijn. De Dikke van Dale geeft voor fictie een prachtige omschrijving: Niet op werkelijkheid berustende voorstelling of beschouwing. Als uitgangspunt voor een gedragslijn of verdere beschouwing: iets dat men aanneemt, hoewel men weet dat het niet waar, of paradoxaal is, omdat het van nut is voor een redenering. Beter dan zo kan ik het niet verwoorden!